از زمان شروع شکلگیری تمدن‌های بشری، انسان‌ها طبیعت را به عنوان منبعی بی‌نهایت برای سرپناه، غذا و حیات می‌دیدند. اما با ورود مدرنیته به تمام ابعاد زندگی، به تدریج ارتباط و تعامل بشر با طبیعت به حداقل رسیده تا جایی که انسان‌ها و به ویژه ساکنین شهرها بخش اعظم عمر خود را در فضاهای بسته سپری کرده و یا میان محل زندگی و کار در رفتوآمد هستند. این سبک زندگی و مشکلات جسمی و روحی ناشی از آن، نیاز به وجود رویکردهایی جدید در طراحی شهرها و ساختمانها را بسیار پررنگ کرده است؛ رویکردهایی که با گشودن راه ورود طبیعت به درون بنا، به ایجاد فضاها و کیفیتهای نوینی منجر شود.
عبارت بایوفیلیا (Biophilia) در زبان یونانی به معنای عشق و علاقه به موجودات زنده است. این مفهوم در سال‌های اخیر و به ویژه پس از همه‌گیری کرونا به شکلی گسترده به مباحث معماری و طراحی داخلی وارد شده و به منظور برقراری ارتباط بیشتر انسان‌ها با طبیعت، مورد استفاده قرار گرفته است. هتلها یکی از موضوعاتی در معماری هستند که پتانسیل بالایی برای خلق فضاهایی با کیفیت متفاوت و ایجاد تجربه ای جدید برای مسافران داشته و بنابراین یکی از رایج ترین موارد استفاده از این مفهوم، در معماری داخلی هتلها است. باید در نظر داشت زمانی که از طراحی بیوفیلیک صحبت میشود، منظور تنها حضور گیاهان در معماری هتل نیست، بلکه نوع انتخاب مصالح و به کار بردن عناصر طبیعی در بخشهای مختلف ساختمان نیز میتوانند مصادیقی از بایوفیلیا باشند.
طراحی داخلی هتل با رویکرد ایجاد تجربیات چندگانه میتواند در طی سالیان و در فرهنگ‌های مختلف نقشی مهم و تاثیرگذار ایفا کند. از طرفی در شهرهای امروزی که تکنولوژی و هوش مصنوعی در تمام وجوه آن نفوذ کرده است، طراحی بیوفیلیک با رویکرد انسان‌محور خود و به عنوان ارزش افزوده در طراحی محسوب میشود.
ساده‌ترین استراتژی برای دست‌یابی به طراحی بیوفیلیک، ورود عناصر طبیعی به فضاهای مصنوع و ساخته شده توسط بشر است؛ عناصری نظیر آب، گیاهان، نور طبیعی و مصالحی مانند سنگ و چوب. در سال‌های اخیر و در طراحی داخلی هتلها ، مصالح طبیعی نظیر سنگ و چوب بسیار مورد استفاده قرار گرفتهاند. این مصالح علاوه بر اینکه ظاهری مشابه سرپناه‌های طبیعی ایجاد میکند، از لحاظ عملکردی نیز نسبت به مصالح دیگر در کنار گیاهان از مقاومت و سازگاری بیشتری برخوردار هستند. ترکیب رنگ سبز گیاهان با مصالحی مانند چوب و سنگ میتوانند به خوبی اهداف طراحی بیوفیلیک در معماری داخلی هتل و سایر فضاهای عمومی را تحقق بخشند.
در ادامه این نوشتار به بررسی دو نمونه از جدیدترین معماری داخلی هتل با رویکرد ادغام با طبیعت و جریان یافتن فضای طبیعی به لابی و اتاقها خواهیم پرداخت. در این دو نمونه با توجه به ویژگیهای متفاوت جغرافیایی و طبیعی سایت، رویکرد به کار گرفته شده توسط معماران در ادغام طبیعت و معماری بسیار قابل توجه بوده و روشی خلاقانه از ایجاد فضاهایی با کیفیت منحصر به فرد را ارائه میدهد.
هتل بزرگ امیلی، استودیو معماری YOD
هتل امیلی بخش از منطقه تفریحی امیلی واقع در نزدیکی شهر لویو (Lviv) در اوکراین است. معماری داخلی هتل و به ویژه لابی، یکی از منحصربه‌فردترین ویژگیهای آن محسوب میشود و موجب تمایز آن نسبت به پروژه های مشابه شده است. مسافران هتل، بلافاصله پس از ورود با درخت چنار خشکیده و بزرگی که از سقف لابی آویزان شده، مواجه میشوند که در ترکیب با مصالح و رنگهای به کار رفته، تجربهای جدید از حضور در فضا را ایجاد میکند. ارتفاع این درخت تا پنج طبقه را پوشش میدهد و سایه آن تصاویری درهم و پیچیده را در ترکیب با خطوط صاف افقی زمین، خطوط عمودی دیوارها و خطوط اریب نرده‌های راه‌پله لابی به وجود میآورد. مهمانان این هتل میتوانند بر روی مبل راحتی و چرمی که درست زیر ریشه‌های درخت قرار دارد نشسته و احتمالا برای نخستین بار درختی را از ریشه آن تماشا کنند.
جایگزین شدن درخت چنار با لوستری که به شکل متداول در فضای مرکزی لابی نصب میشود، به دنبال شکلگیری مفاهیم مختلفی که یک درخت میتواند نماد آن باشد، صورت گرفته است. ریشه و تنه قدرتمند درخت، مفاهیمی همچون خانواده، رشد و توسعه را به مسافران هتل یادآوری میکند. همچنین این درخت پیش از آن که به محل پروژه آورده شود با دقت تمیز، خشک و مقاوم سازی شده و محل دقیق نصب آن توسط نرم‌افزارهای مختلف سه‌بعدی مشخص تعیین شده است.
در معماری داخلی هتل، روندی در پیش گرفته شده است که هیچ فضایی به طور خاص برای عکاسی مورد استفاده قرار نگیرد. زیرا طراحان اعتقاد داشتند که انتخاب یک محل مشخص برای عکاسی باعث میشود که بخش زیادی از تمرکز طراحان بر آن قسمت بوده و سایر فضاها از اقبال چندانی برای ارائه ایده های طراحی برخوردار نشوند. بر همین اساس در تمام پنج طبقه هتل، نمایی متفاوت از درخت چنار دیده میشود که خود به تنهایی پنج نمای مختلف را برای عکاسی در اختیار مهمانان قرار میدهد. مصالح و رنگهای به کار رفته در اتاقها و دیگر بخشها نیز، توسعه همان ایدهای است که در لابی به کار رفته و بنابراین فضاهای مختلف هتل از رویکردی یکسان تبعیت میکنند.
لابی مرکزی به فضای نشیمن منتهی میشود؛ فضایی که با طراحی مبلمانی برای نشستن به دور ستون‌ها، پاسیوها و شومینه شیشه‌ای که در داخل یکی از ستون‌ها قرار دارد، علاوه بر ایجاد هارمونی با لابی، دارای شخصیتی مستقل بوده و تفکیک فضایی میان لابی و نشیمن به خوبی احساس میشود. استفاده از رنگ‌هایی که در طبیعت وجود دارند و همچنین مصالح فرآوری نشده شامل چوب و سنگ و سطوحی با جنس و میزان سختی مختلف برای تحریک حس لامسه مهمانان در معماری داخلی هتل امیلی، انعکاسی از طبیعت اطراف در بخشهای مختلف آن محسوب میشود.
مطلب پیشنهادی: طراحی و ساخت هتل
هتل درخت بانیان یک هتل لوکس در کوپایه‌های تانگشان در نانینگ چین است که در میان بهشتی از مه و ابرهایی غلیظ قرار دارد. این کوهستان که به دلیل ساخت و سازهای فراوان به منطقه‌ای صنعتی و متروکه تبدیل شده بود، در سال 2021 با ساخت این هتل و تمرکز بر طبیعت پیرامون آن، مجددا احیا شد.
به عنوان بستری برای تولد مجدد طبیعت، هتل بانیان به شکل فضایی اسرارآمیز و جادویی در نزدیکی معدن متروکه شهر واقع شده است. نحوه نورپردازی و استفاده از عناصر مختلفی چون آب، گیاهان و مصالح طبیعی و فرآوری نشده در نما و معماری داخلی هتل، موجب شکل گیری فضایی شده است که از بیرون به داخل نمایانگر تراکم و انقباض، و از داخل به بیرون با الهام از خروج پروانه از پیله، نماد انبساط، شکوفایی و احیاست.
مهمترین نکته در طراحی هتل بانیان چین، محو شدن بنا در سایت است. بدین معنا که با نگاه کردن به هتل به ویژه از زاویه دید پرنده، چنین به نظر میرسد که بنا با محیط پیرامون خود یکی شده است؛ موضوعی که نه تنها در طراحی حجم و فرم بیرونی بلکه در معماری داخلی هتل نیز به دلیل استفاده از مصالح بومی و طبیعی به وضوح احساس میشود. در واقع میزان ترکیب فضای درون و بیرون به حدی است که گویی مرزها از بین رفته و طبیعت در درون بنا جریان یافته است.
در فضای لابی با توجه به رویکرد بیوفیلیک و شرایط طبیعی سایت، بخشی با عنوان "دره نور" طراحی شده است که از طریق عمق، بیرون‌زدگی و تورفتگی‌های مختلف و تابش نور طبیعی، چنین حسی را به مهمانان منتقل میکند که گویی توسط یک دره طبیعی محاصره شدهاند.
سیرکولاسیون و مسیرهای حرکتی در معماری داخلی هتل از دیگر عناصری هستند که به خلق فضایی منحصر به فرد منجر شدهاند. قرارگیری مسیرهای حرکتی در مجاورت کوهستان موجب شده است تا این مسیرها تنها یک فضای عبوری تلقی نشده و هر قسمتی از آن، فرصتی برای کشف و تجربه ای متفاوت باشد. همچنین خلوص و سادگی فضاهای داخلی، تمرکز و توجه را به سمت طبیعت معطوف می دارد و گشودگی های بنا، قاب های مختلفی از فضای بیرون را ارائه میدهد.
نور خورشید، جنگل و چشم‌انداز به لکه‌های آب، تصویری خیره کننده و خیال انگیز را برای رستوران هتل خلق میکند که در آن نور و سایه با گذر از پنجره های عمودی با یکدیگر ادغام میشوند. این بخش "جنگل" نام دارد و مهمانان برای رسیدن به آن می بایست از مسیری پوشیده از گیاهان که در هر گوشه آن موضوعی برای کشف وجود دارد، عبور کنند.
با عبور از رستوران، مهمانان به دنیایی مخفی و رازآلود وارد میشوند که "دره سنجاقک" نام دارد و پس از آن نیز "جنگل باران" قرار گرفته است. فضایی که بخشی از دیوارهای آن به شکلی مستقیم از سنگهای تراشیده نشده و طبیعی کوهستان تشکیل شده است. رویش خزه‌ها و گیاهان کوچک بر این دیواره سنگی در تضاد با بافت سرد و زمخت سنگ، مشابه تابلویی از نقاشی طبیعت در طراحی داخلی هتل است.
چیدمان و توالی این فضاها در معماری داخلی هتل بانیان به نحوی است که هر یک علاوه بر روایت داستانی منحصر به فرد، دارای یکپارچگی با دیگر فضاها و تاکیدی بر ایده احیا طبیعت و زندگی دوباره است. جزئیات طراحی داخلی هتل در مقیاس‌های مختلف از ریتمی یکسان پیروی میکند؛ موضوعی که هم به شکل استعاری، طبیعت سایت را بازنمایی کرده و هم با استفاده از لکه‌های آب و بدنه‌های شیشه‌ای به شکل واقعی تصویر کوهستان تانگشان را در فضای داخلی منعکس میکند. ترکیب مصالح طبیعی، رنگهای تیره و روشن، زبری و نرمی، ظرافت و سختی همگی با پیروی از الگوی طبیعت سایت، در طراحی داخلی هتل نیز تکرار شدهاند.
مطلب پیشنهادی: جدید ترین معماری هتل 2022
جمع‌بندی
طراحی بیوفیلیک به شیوههای مختلف در معماری فضاهای عمومی و به ویژه طراحی و معماری داخلی هتل مورد استفاده قرار میگیرد. در دو پروژه بررسی شده شاهد بودیم که معماران نه تنها از روش‌های بیان شده برای استفاده از رویکرد بیوفیلیک در طراحی داخلی هتلها استفاده کرده‌اند بلکه هر کدام متناسب با موضوعیت و سایت پروژه، نگرشی هنرمندانه و شاعرانه را نسبت به این موضوع داشته‌اند.
ما در دنیایی زندگی میکنیم که با توجه به شرایط بحرانی کره زمین و چالشهای زندگی در شهرها، استفاده از راهحلهایی مانند سیستم بایوفیلیک در پروژه‌های مختلف هم در فضاهای داخلی و هم در فضاهای خارجی میتواند نقش موثری بر افزایش کیفیت زندگی شهری و سلامت روحی و جسمی شهروندان داشته باشد. در روند استفاده از این رویکرد فرصتی برای معماران فراهم می شود تا علاوه بر فاصله گرفتن از کلیشه های طراحی، با خلق فضایی منحصر به فرد با کیفیت متنوع، با نگاهی نوین به بازسازی طبیعت در فضای مصنوع بپردازند.